Παρέμβαση για το μέλλον των φορέων διαχείρισης
Οι προστατευόμενες περιοχές είναι αναντικατάστατο φυσικό κεφάλαιο εθνικής σημασίας. Η αποτελεσματική προστασία και διοίκησή τους απαιτεί τη διαμόρφωση και λειτουργία ενός συστήματος που θα ανταποκρίνεται με επιστημονική επάρκεια και συμμετοχικότητα στις ανάγκες διατήρησης των προστατευτέων στοιχείων και στις ιδιαίτερες συνθήκες της κάθε περιοχής.
Ειδικότερα οι τόποι του ευρωπαϊκού δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 αποτελούν ενωσιακής και εθνικής σημασίας οικοσυστήματα που χρήζουν στιβαρού κεντρικού συντονισμού και εποπτείας, στο πλαίσιο ενός συνεκτικού εθνικού συστήματος που θα διασφαλίζει την ορθή εφαρμογή των οδηγιών για τους οικοτόπους 92/43/ΕΟΚ και για τα άγρια πουλιά 2009/147/ΕΚ. Επιπλέον, κατά τη λαϊκή ρήση «δεν γνωρίζει σύνορα η φύση», πολλές από τις περιοχές Natura και τις περιοχές που προστατεύονται με ειδικότερο καθεστώς βρίσκονται στα όρια περισσότερων του ενός οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, γεγονός που συντείνει στην ανάγκη κεντρικής εποπτείας και διοίκησής τους.
Οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις θεωρούμε ότι η υπαγωγή σε φορείς διαχείρισης είναι αυτή τη στιγμή το μόνο ρεαλιστικό και δοκιμασμένο σχήμα διοίκησης για τις προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας, το οποίο μετά από 20 χρόνια λειτουργίας έχει αναμφίβολα συμβάλει στην εμπέδωση της ανάγκης προστασίας του δικτύου Natura 2000. Εξάλλου, αντιπροσωπεύουν ένα συμμετοχικό μοντέλο διαχείρισης που έχει κάνει αξιόλογα βήματα για την εξασφάλιση της συναίνεσης των τοπικών κοινωνιών προς την επίτευξη ευρύτερων, εθνικών και διεθνών περιβαλλοντικών στόχων.
Ειδικά στην παρούσα στιγμή, με δεδομένες τις μεγάλες εκκρεμότητες της χώρας στο κεφάλαιο της υλοποίησης των εθνικών δεσμεύσεων έναντι του δικαίου της ΕΕ για το Δίκτυο Natura 2000, είναι απαραίτητη η συνεργασία όλων, κεντρικού κράτους, τοπικής αυτοδιοίκησης και κοινωνίας των πολιτών, για τη σωστή ανάπτυξη του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών και την ενίσχυση και αποτελεσματική λειτουργία των φορέων διαχείρισης.
Καλούμε τη νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ να δείξει την ισχυρή πολιτική βούληση που απαιτείται, ενισχύοντας και βελτιώνοντας τη λειτουργία των φορέων διαχείρισης, ώστε να επιλυθούν επιτέλους τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζουν σήμερα. Στόχος όλων πρέπει να είναι η εξασφάλιση της λειτουργικότητας και συνεκτικότητας του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών, η αποτελεσματική προστασία και διαχείριση των απειλούμενων και προστατευόμενων ειδών και οικοτόπων σε όλη τη χώρα και βέβαια η βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών.
Οι φορείς διαχείρισης, οι οποίοι προβλέφθηκαν για πρώτη φορά στον ν. 2742/1999 και καθιερώθηκαν ως αποκλειστικό σχήμα διοίκησης των περιοχών Natura 2000 με τον ν. 4519/2018, αφενός έχουν μια πορεία συνεχώς βελτιούμενης συνεισφοράς, αφετέρου με το ισχύον νομικό πλαίσιο έχουν μια πλειάδα αρμοδιοτήτων που αν εφαρμόζονταν θα συνέβαλαν στην αποτελεσματική προστασία και διαχείριση του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών της χώρας μας. Μέσα στα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλίες των προηγούμενων ηγεσιών του αρμόδιου υπουργείου περιβάλλοντος ευρύς διάλογος με συμμετοχή όλων των σχετικών φορέων και υπηρεσιών, στο πλαίσιο ειδικών ομάδων εργασίας και σχετικών διαβουλεύσεων, από το 2011, το 2014 και το 2017. Τα σημαντικά πορίσματα που προέκυψαν από αυτόν τον διάλογο παραμένουν ακόμα και σήμερα εξαιρετικά επίκαιρα, και θεωρούμε ότι δεν πρέπει να καθυστερήσει η εφαρμογή τους.
Όπως προκύπτει από όλες τις αναλύσεις και συζητήσεις μέσα στα χρόνια, το στοιχείο που διαχρονικά υπέσκαπτε τη σωστή και αποτελεσματική λειτουργία του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών, και ιδιαίτερα των φορέων διαχείρισης, ήταν η εμφανής απουσία κεντρικής πολιτικής στήριξης. Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις η αποτελεσματική διαχείριση των προστατευτέων στοιχείων και η αντιμετώπιση των συχνά πολύ σοβαρών παραβιάσεων των θεσμικών μέτρων προστασίας αντιμετώπισε ισχυρές αντιστάσεις από την τοπική αυτοδιοίκηση, που με τη σειρά της δεχόταν αντίστοιχες πιέσεις από τοπικούς φορείς.
Η ουσιαστική βελτίωση και ενίσχυση της λειτουργίας των φ.δ. είναι απολύτως απαραίτητη για την έγκαιρη και αποφασιστική ανταπόκριση της Ελλάδας στις διεθνείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της. Οι φορείς διαχείρισης, παρά τις όποιες αδυναμίες τους που σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν οδηγήσει σε ελλειμματική προστασία των περιοχών ευθύνης τους και οι οποίες οφείλονται κατά κύριο λόγο στην προβληματική ροή των χρηματοδοτήσεων (κυρίως πλέον από τα περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα και από το Πράσινο Ταμείο), την ελλιπή στελέχωση και την έλλειψη θεσμοθετημένων σχεδίων διαχείρισης, έχουν ιστορικά διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση του επιπέδου προστασίας σημαντικών πυρήνων βιοποικιλότητας της χώρας. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις, φορείς διαχείρισης έχουν επιτύχει την ουσιαστική βελτίωση της κατάστασης διατήρησης οικοτόπων και ειδών, στις περισσότερες περιπτώσεις σε συνεργασία με φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις που συμμετέχουν στα διοικητικά τους συμβούλια. Επίσης, πρωτοβουλίες φορέων διαχείρισης έχουν συμβάλει καθοριστικά στην τόνωση των τοπικών οικονομιών μέσα από την προώθηση δραστηριοτήτων βιώσιμης ανάπτυξης σε τομείς όπως ο τουρισμός και η πρωτογενής παραγωγή.
Λαμβάνοντας υπόψη τις διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη για την κατάρτιση και σύνταξη προεδρικών διαταγμάτων και σχεδίων διαχείρισης για όλες τις περιοχές του δικτύου Natura 2000, είναι καιρός να επιτευχθεί η απαραίτητη ολοκληρωμένη προσέγγιση στη διαχείριση του συστήματος προστατευόμενων περιοχών.
Συμπερασματικά, το ΥΠΕΝ είναι απαραίτητο να ηγηθεί με την επιβεβλημένη από την κρίσιμη παρούσα συγκυρία αποφασιστικότητα και να στηρίξει έμπρακτα τους φορείς διαχείρισης. Θα πρέπει παράλληλα να προβεί στις απαιτούμενες ενέργειες προκειμένου να συντονίσει κεντρικά το εθνικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών, μέσα από τη σύσταση διοικητικής μονάδας που θα αναλάβει την υποστήριξη των φορέων διαχείρισης. Επιπλέον, θα πρέπει να ενισχυθούν οι αρμοδιότητες των φ.δ. και η τοπική συμμετοχή με τη σύσταση συμβουλευτικών επιτροπών για την ενσωμάτωση συμμετοχικών σχημάτων.
Οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις παραμένουμε στη διάθεση του ΥΠΕΝ για συμβολή σε κάθε θετική προσπάθεια στήριξης του συστήματος προστατευόμενων περιοχών. Συνεισφέροντας με τη μακρόχρονη εμπειρία μας και με τη γνώση που προσφέρουν οι διαβουλεύσεις των προηγούμενων ετών, αλλά και μέσα από την ενεργό συμμετοχή μας στους φ.δ., θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν ώστε να δοθούν οι βέλτιστες λύσεις για το καλύτερο μέλλον της πολύτιμης ελληνικής φύσης.
Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 2019
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις: ΑΝΙΜΑ, ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, ΑΡΧΕΛΩΝ, Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, ΚΑΛΛΙΣΤΩ – Περιβαλλοντική Οργάνωση για την Άγρια Ζωή και τη Φύση, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Greenpeace -Ελληνικό Γραφείο, MEDASSET, WWF Ελλάς.
