Κυπαρισσία: Προστασία μιας εξαιρετικά σημαντικής περιοχής ωοτοκίας

Η δεύτερη σημαντικότερη περιοχή ωοτοκίας της Καρέττα στη Μεσόγειο

Ο Νότιος Κυπαρισσιακός Κόλπος, στη Δυτική Πελοπόννησο, φιλοξενεί το δεύτερο μεγαλύτερο πληθυσμό της Καρέττα καρέττα στη Μεσόγειο Θάλασσα (κατά μέσο όρο 529 φωλιές κάθε χρόνο). Συγκεκριμένα, η παραλία 10 χιλιομέτρων μεταξύ του ποταμού Νέδα και του χωριού «Καλό Νερό» στο νότιο Κυπαρισσιακό Κόλπο, είναι από τις λίγες εναπομένουσες παρθένες παράκτιες περιοχές στην Ελλάδα που διαθέτει ένα καλά διατηρημένο σύστημα αμμοθινών και παράκτιο δάσος, τα οποία όμως απειλούνται από την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη. Αυτή η περιοχή έχει συμπεριληφθεί ως περιοχή NATURA 2000, με την κωδική ονομασία Θίνες Κυπαρισσίας (GR2550005).

Όπως ήταν οι αμμοθίνες στην Κυπαρισσία. (Photo: Ηλέκτρα Ραμούνδου)

Το πρόβλημα της μη αποτελεσματικής διαχείρισης

Ως αποτέλεσμα της αδράνειας του Υπουργείου Περιβάλλοντος να προβεί στις βασικές και απαραίτητες νομοθετικές πράξεις για την αποτελεσματική προστασία και διαχείριση της περιοχής, τα πρώτα σημάδια της καταστροφικής ανάπτυξης έχουν αρχίσει να αναδύονται. Καλοκαιρινές εξοχικές κατοικίες είναι χτισμένες πάνω στην παραλία ωοτοκίας ενώ κάποιες άλλες βρίσκονται σε διαδικασία ανοικοδόμησης. Πέντε κάθετοι προς την παραλία παράκτιοι δρόμοι κατασκευάστηκαν μεταξύ Ελαίας και Αγιαννάκη. Τα φώτα των κατοικιών που έχουν ήδη ανεγερθεί όσο και τα φώτα του δήμου φέγγουν προς την παραλία ωοτοκίας. Η παραλία μπροστά από το χωριό Καλό Νερό είναι σχεδόν απρόσιτη για τις χελώνες λόγω του μεγάλου αριθμού από ομπρέλες και ξαπλώστρες, ενώ τα φώτα από τα παρακείμενα στον παράκτιο δρόμο μπαρ και ταβέρνες τα οποία λάμπουν στην παραλία παρενοχλούν τις χελώνες που την επισκέπτονται για να ωοτοκήσουν.

Οι κύριες απειλές για την περιοχή, και κατά συνέπεια, την Καρέττα, είναι η υποβάθμιση και η διάβρωση των αμμοθινών και του παρακείμενου παράκτιου δάσους, λόγω των οδικών έργων, της οικοδομικής δραστηριότητας και της καταπάτησης της γης εξαιτίας της τουριστικής ανάπτυξης και της αγροτικής χρήσης. Οι κυριότερες οικολογικές αξίες της συγκεκριμένης περιοχής είναι τα οικοσυστήματα των αμμοθινών. Στην Ελλάδα, τα οικοσυστήματα αμμοθινώνμειώνονται σε αριθμό και μέγεθος, και σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν εξαφανιστεί εντελώς. Σε αυτές τις ακτές της Δυτικής Πελοποννήσου, το καλά ανεπτυγμένο σύστημα από σχηματισμούς αμμοθινών εξακολουθεί να αποτελεί ιδανικό χώρο για την φωλεοποίηση της Καρέττα. Ένα μεγάλο τμήμα των αμμοθινών από την Ελαία μέχρι και το Καλό Νερό έχει μετατραπεί σε αγροτικές εκτάσεις ή χρησιμοποιείται για τη βόσκηση οικόσιτων ζώων.

Εξελίξεις που πυροδότησε η παρέμβαση του MEDASSET:

Με την πρώτη εκτενή αναφορά που έστειλε το Σωματείο μας στη Σύμβαση της Βέρνης τον Αύγουστο του 2010, καλέσαμε το Συμβούλιο της Ευρώπης να ασκήσει την επιρροή του ώστε να πείσει την ελληνική κυβέρνηση να ολοκληρώσει το καθήκον της με την εισαγωγή και την επιβολή της κατάλληλης νομοθεσίας που είναι απαραίτητη για την ορθή διαχείριση αυτού του σημαντικού βιότοπου που ανήκει στο Eυρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000. Η πίεση που ασκήθηκε από το MEDASSET και άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις, τόσο σε τοπικό όσο σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, ανάγκασαν το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) έστω και αργοπορημένα να κινητοποιηθεί και να δεσμευτεί με την υλοποίηση σειράς από μέτρα και ενέργειες που θα εξασφαλίσουν την αποτελεσματικότερη προστασία των θαλάσσιων χελωνών και του βιοτόπου τους.

Μετά την έκθεση του MEDASSET και κατόπιν αιτήματος της Γραμματείας της Σύμβασης της Βέρνης, το ΥΠΕΚΑ ενημέρωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης (15/3/11) ότι το ψηφισθέν νομοσχέδιο για τη βιοποικιλότητα θα διασφαλίσει πιο αποτελεσματική προστασία για όλες τις περιοχές NATURA 2000 και τα είδη προτεραιότητας, όπως οι θαλάσσιες χελώνες. Η ίδια απάντηση είχε δοθεί νωρίτερα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (22/12/10). Το ΥΠΕΚΑ επεσήμανε ότι ο σχεδιασμός και η εξασφάλιση Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) που θα παρέχει νομική προστασία για όλη την περιοχή NATURA του νότιου Κυπαρισσιακού Κόλπου περιλαμβάνεται στα άμεσα σχέδια του κράτους.

Με την απειλή της προσφυγής της ΕΕ κατά της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξαιτίας της ελλιπούς προστασίας της Καρέττα αλλά και της περιοχής, ύστερα από Αιτιολογημένη Γνώμη που απέστειλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Περιβάλλοντος το Σεπτέμβριο 2012, το ΥΠΕΚΑ ανέστειλε την οποιαδήποτε δραστηριότητα ανοικοδόμησης αλλά και την έκδοση αδειών για κιόσκια και καντίνες στην παραλία, μέχρις ότου εκδοθεί η ΚΥΑ που να περιγράφει με σαφήνεια το ειδικό καθεστώς προστασίας της περιοχής.

Το ΥΠΕΚΑ προκειμένου να τηρήσει τις εθνικές και διεθνείς του υποχρεώσεις αλλά και για να αποφύγει το υψηλό πρόστιμο, σε περίπτωση καταδίκης της Ελλάδας, προχώρησε στη σύσταση Ειδικής Επιτροπής η οποία μέσω μιας σειράς ενεργειών είχε σαν σκοπό την προώθηση νομοθετικού πλαισίου για την προστασία της περιοχής και των θαλάσσιων χελωνών. Όμως οι δεσμεύσεις της Επιτροπής για τη λήψη και εφαρμογή προσωρινών μέτρων που θα εξασφάλιζαν τα παραπάνω, δεν τηρήθηκαν με αποτέλεσμα να υπάρξει καθυστέρηση στην έκδοση της ΚΥΑ η οποία θα παρείχε ένα καθεστώς προστασίας της περιοχής έως την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος. Επιπλέον, η έκδοση της ΚΥΑ όσο το δυνατόν γρηγορότερα είναι απαραίτητη δεδομένου ότι η αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών στην περιοχή, έχει δημιουργήσει την αναμενόμενη αγανάκτηση των κατοίκων.

Τον Δεκέμβριο του 2013 διενεργήθηκε έλεγχος νομιμότητας πράξεων και ενεργειών που σχετίζονται με την υπόθεση διάνοιξης δρόμων και οικοδόμησης σε Τόπο Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) στη Κυπαρισσία Μεσσηνίας εντός του οικολογικού δικτύου Natura 2000, από μικτό κλιμάκιο επιθεωρητών της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ-ΥΠΕΚΑ) και ελεγκτή του Σώματος Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης. Τη διενέργεια ακολούθησε έκθεση του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης κ. Ρακιντζή προς το ΥΠΕΚΑ και την ΕΕ όπου διαπιστώθηκε ένα πλήθος από παραβάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας αλλά και ζημία που έχει προκληθεί στο βιότοπο.

Το Μάρτιο του 2014, η ΕΕ παρέπεμψε την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ύστερα από αποστολή επιστολής (letter of formal notice) και δευτερευόντως της αιτιολογημένης γνώμης (reasoned opinion) και αξιολόγησε ότι οι ενέργειες στις οποίες έχει προβεί μέχρι τώρα η Ελληνική Πολιτεία δεν επαρκούν για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας Καρέττα καρέττα και του Νότιου Κυπαρισσιακού Κόλπου. Σε επιστολή τους προς το αρμόδιο Υπουργείο η ΕΕ επισημαίνει ότι η απόφαση να παραπεμφθεί η Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δε σημαίνει ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι τώρα είναι προς τη λάθος κατεύθυνση αλλά ότι η καταδίκη και η εμφάνιση των Ελληνικών αρχών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα επισπεύσει τη διαδικασία ολοκλήρωσης του ΠΔ και της εφαρμογής του για μια πιο ολοκληρωμένη προστασία της περιοχής μετά από τόσο καιρό (ήτοι 2010 που έγιναν οι πρώτες καταγγελίες για παραβάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στην περιοχή).

Το Δεκέμβρη του 2014, η Μόνιμη Επιτροπή της Σύμβασης της Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος του Συμβουλίου της Ευρώπης, υιοθέτησε ομόφωνα ψήφισμα, αντίθετο με το προτεινόμενο σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος που προωθήθηκε από το ΥΠΕΚΑ. Το συγκεκριμένο ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης καλει την Ελλάδα να εξασφαλίσει μεγαλύτερη προστασία για τον Νότιο Κυπαρισσιακό Κόλπο και να αποφύγει κάθε είδους υποβάθμιση της περιοχής. Χαρακτηριστικό της έντονης ευρωπαϊκής αντίδρασης είναι η απαίτηση για μόνιμη απαγόρευση της δόμησης στην περιοχή.

Το MEDASSET παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις συλλέγοντας στοιχεία και συμμετέχοντας σε όλες τις διαβουλεύσεις.